იურიდიული პირები

გამოთქმა “იურიდიული პირი” გერმანული წარმოშობისაა და პირველად გამოიყენა გუსტავ ჰუგომ.როგორც ჩანს ეს ტერმინი სწორედ მისი დამკვიდრებულია. პირი შეიძლება იყოს  იურიდიულიც – რამდენიმე ადამიანი, რომლებიც სამართლებრივი გაგებით მიიჩნევა ერთ კონკრეტულ ინდივიდად.

ქართული სამართლის მეცნიერებაში იურიდიული პირის ნიშნები იმ სამართლის ნომრმებიდან გამოჰყავთ, რომლებიც სხვადასხვა ქვეყნების საკანონმდებლო აქტებშია მიმობნეული და იურიდიული პირების სამართლებრივ მდგომარეობას განსაზღვრავენ. იურიდიული პირების ცნების ლეგალურ დეფინიციას არ შეიძლება ჰქონდეს სრულყოფილების პრეტენზია. როგორც წესი, ის მხოლოდ არსებულ ნიშნებს განამტკიცებს.

ყოველი იურიდიული პირი არის ორგანიზებული წარმონაქმნი, რომელიც პირთა ანდა ქონების გაერთიანების შედეგადაა აღმოცენებული. მაშინაც კი, როცა იურიიდული პირი ერთი პირის მიერ იქმნება, მაგალითად, შპს, იგი მაინც ორგანიზებული წარმონაქმნია. იგივე ეხება ქონების გაერთიანების შედეგად წარმოქმნილ იუირიდულ პირებს – ფონდებს.

იურიდიული პირი შეიძლება ჩამოყალიბდეს მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით. გარდა ამისა ყოველ იურიდიულ პირს უნდა ჰქონდეს კანონით განსაზღვრული საორგანიზაციო სტრუქტურები – მართვის ორგანოები. სწორედ ამ ორგანოების საშუალებით ახორციელებს თავის საქმიანობას იურიდიული პირი.

განსაზღვრული მიზნის მიღწევა იურიდიული პირის ერთ-ერთ კონსტიტუციურ ნიშნად არის მიჩნეული. იურიდიული პირის დაფუძნებისას,დამფუძნებლები ყოველთვის რაღაცის მიღწევას ისახავენ მიზნად და ამისთვის საჭიროებენ იმ ნორმატიულ-სამართლებრივ კონსტრუქციას, რომელსაც იურიდული პირი ეწოდება.

იურიდიული პირის ერთ-ერთი აუცილებელი ნიშანი ისაა, რომ მას უნდა ჰქონდეს დამოუკიდებელი ქონება და ეს ქონება განცალკევებული იყოს წევრთა პირადი ქონებისგან.დამოუკიდებელი ქონების არსებობაა ერთ-ერთი ძირითადი საფუძველი და წინაპირობა იურიიდული პირის წარმოშობისა. იგი იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ზოგი თეორია მას გადამწყვეტადაც კი მიიჩნევდა.იურიიდული პირი ამ ქონების მესაკუთრეა. თვითონ იურიდიული პირი კი არავის საკუთრებას არ წარმოადგენს. დამოუკიდებელი ქონების არსებობა უკავშირდება იურიდიული პირის დამოუკიდებელი ქონებრივი პასუხისმგებლობის საკითხს. უზოგადესი პრინციპის თანხმად, იურიდიული პირი კრედიტორის წინაშე პასუხს აგებს თავისი ქონებით და არა მონაწილეების ქონებით.

სამართლებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის გაიოლების მიზნით და სხვა მონაწილეთაგან განსხვავების უზრუნველსაყოფად იურიიდულ პირს აქვს საკუთარი სახელი. ეს ნიშანი ანიჭებს მას შესაძლებლობას შეიძინოს უფლებები და იკისროს მოვალეობები, დადოს გარიგებები, იყოს მოსარჩელე და მოპასუხე და ა.შ. მოკლედ, იყოს ყველა იმ ურთიერთობბიდ მონაწილე, რომელსაც სამოქალაქო სამართალი მას განუსაზღვრავს.

საქართველოს სამოქალაქო სამართალი, ისევე როგორც დასავლეთის ბევრი ქვეყნის სამოქალაქო სამართალი, კერძო სამართლის იურიდიული პირების წარმოშობად რეგისტრაციის ფაქტს უკავშირებს. ამიტომ იურიიდული პირების რეგისტრაციას კონსტიტუციური მნიშვნელობა აქვს.

ზოგადი უფლებაუნარიანობის ცნების თანახმად, იურიდიული პირი შეიძლება იყოს ნებისმიერი სამოქალაქო სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე და არაა აუცილებელი, რომ ეს ურთიერთობები წესდებაში იყოს ჩადებული. იურიდიული პირი შეიძლება იყოს მესაკუთერე როგორც ნივთების, ასევე უფლებებისა და მოთხოვნების, მფლობელი, ხელშეკრულების მხარე, მემკვიდრე, კომერციული იურიდიული პირების პარტნიორი და ა.შ. ე.ი იურიდიულ პირებს აქვთ უფლება მონაწილეობა მიიღონ ყველა სახის სამოქალაქო სამართლებრივ ურთიერთობებში რომელსაც კანონი არ უკრძავს.იურიდიული პირის უფლება უნარიანობა და ქმედუნარიანობა, განსხვავებით ფიზიკური პირებისგან ერთდროულად წარმოიშვება.იურიდიული პირის უფლებაუნარიანობა წარმოიშვება მისი რეგისტრაციის მომენტიდან და წყდება მისი ლიკვიდაციის დასრულების ფაქტის მომენტიდან.

კანონი იურიდული პირების შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის, პირველი კარის მეორე თავში.

კაზუსის ამოხსნა სისხლის სამართალში #1

სისხლის სამართალში კაზუსის ამოხსნა ყველაზე რთულია და საჭიროებს გარკვეული თანმინდევრობის და ტექნიკის ცოდნას. ვეცდები შემოგთავაზოთ ძირითადი წყობა და წესები მის ამოსახსნელად:

კაზუსის ამოხსნისას მხოლოდ კანონის ტექსტის ზუსტი ცოდნა და მომხდართან მისადაგება არ კმარა. სისხლის სამართალში კაზუსის ამოხსნის დროს ავტორმა კანონის ტექსტთან ერთად უნდა გამოიყენოს ნორმის ინტერპრეტაცია, სადაც კანონი საკითხს ზუსტად არ არეგულირებს, უნდა მოხდეს მისი ჩანაცვლება კანონის ანალოგიით, რათა მოცემული პრობლემა ზედმიწევნით იყოს გადაჭრილი და ესა თუ ის საკითხი არ დარჩეს ეჭვქვეშ.

დანაშაულის ჩადენის ფაქტის დადგენა მოხდება მხოლოდ შემდეგი ლოგიკური თანმიმდევრობით:

1)ქმედების შემადგენლობა;

2)მართლწინააღმდეგობა

3)ბრალი

გარდა მოცემული თანმიმდევრობისა, აუცილებელია ღრმა თეორიული ცოდნა, რომელიც უნდა მოიცავდეს როგორც ზემოთჩამოთვლილ 3 აუცილებელ კომპონენტს, ასევე თანამონაწილეობას, თანაამსრულებლობას და ა.შ. მათი სწორად გამოყენებისას მიიღება სრულყოფილად ამოხსნილი კაზუსი.

როგორც უკვე ვთქვი, ამოხსნის დროს ავტორმა არ უნდა აურიოს სქემა, ანუ ყოველთვის ახსოვდეს ის რომ დანაშაულის სისტემაში ბრალის წინ დგას მართლწინააღმდეგობა და ა.შ..ამოხსნისას გამოყენებული უნდა იქნეს სასამართლო პრაქტიკა, თუკი ამის შესაძლებლობაა.

რაც შეეხება დასკვნას, მისი ჩამოყალიბება დამოკიდებულია ზემოთმოყვანილი სამსაფეხურიანი სისტემის მიხედვით და არსებობს დასკვნის აგების 4 ტიპი:

1)ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით, სადაც ორი ან მეტი ქმედების დალაგება ხდება დროის თანმიმდევრობით. ამგვარი ტიპის გამოყენება მაშინაა ხელსაყრელი, როცა სახეზეა ერთნაირი სიმძიმის რამდენიმე ქმედება, თუმცა თუკი სხვადასხვა სიმძიმის დანაშაულთან გვაქვს საქმე, არ არის სასურველი, მცირე დანაშაულის შემოწმება და განხილვა წინ უსწრებდეს მძიმე დანაშაულს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მცირე უმართლობის დადგენა ხელს უწყობს მძიმე უმართლობის ამოხსნას.

2)პერსონალური თანმიმდევრობით დასკვნის ჩამოყალიბება მისაღებია იმ შემთხვევაში, როცა სახეზეა თანამონაწილეობა. დანაშაულის უშუალო ჩამდენის ქმედების შემოწმება უნდა მოხდეს თანამონაწილის მოქმედების შემოწმებამდე, რადგან ეს უკანასკნელი დამოკიდებულია პირველზე.

3)უმართლობის სიმძიმის მიხედვით , სადაც  ხდება უმართლობის კლასიფიკაცია სიმძიმის მიხედვით, რასაც დიდი პლიუსი აქვს, განსხვავებით ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით დასკვნის ჩამოყალიბებისაგან

4) ქმედებათა კომპლექსის დროს საქმე გვაქვს ორ ან მეტ დამოუკიდებელი შემთხვევის მომცველ საქმესთან, რომლებიც განიხილება ცალ-ცალკე და ამ განცალკევებული ნაწილებისთვის გამოიყენება ამოხსნის დანარჩენი სამი ტიპიც.

რასაკვირველია კაზუსის ამოხსნა ამით არ დასრულებულა და მეტი თვალსაჩინოებისთვის პოსტის შემდეგ ნაწილში უშუალო მაგალითები იქნება განხილული.