ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ცნება.

ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის საჯარო სამართლებრივი ფორმებიდან გამოიყოფა მოწესრიგება და უბრალო მმართველობითი საქმიანობა (რეალაქტი). ცალმხრივი მოწესრიგების ერთ-ერთს სახეს კი წარმოადგენს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი. ანუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოს საჯარო სამართლებრივი საქმიანობის ერთ-ერთ ფორმას. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ცნების დეფინიციას ახდენს სზაკ-ის მეორე მუხლის დ ქვეპუნქტი, რომლის თანახმადაც ინდივიდუალური ადმიანისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი არის ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული კანონმდებლობის საფუძველზე გამოცემული ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი, რომელიც აწესებს, ცვლის, წყვეტს ან ადასტურებს პირის ან პირთა შეზღუდული წრის უფლებებსა და მოვალეობებს.

ადმინისტრაციული ორგანო არის ყველა სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო ან დაწესებულება, საჯარო სამართლის იურიდიული პირი (გარდა პოლიტიკური და რელიგიური ორგანიზაციებისა), ასევე ნებისმიერი სხვა პირი, რომლეიც კანონმდებლობის საფუძველზე ასრულებს საჯარო-სამართლებრივ უფლებამოსილებას.  ეს დეფინიცია ორი, ორგანიზაციული და ფუნქიცონალურ გაგებისგან შედგება. ,,ნებისმიერი სხვა პირი“ გულისხმობს იმ კერძო პირებს, რომელთა საქმიანობა კნონით განსაზღვრულ და სახელმწიფოს მიერ აღიარებულ შემთხვევებში ადმინისტრაციული ორგანოების ტოლფას მოქმედებად მიიჩნევა. მმართველობითი უფლებამოსილებებით კერძო პირების აღჭურვა მაშინ ხდება, როცა რაიმე საქმიანობა მოითხოვს სპეციალურ ცოდნას და ამ მიზნით შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოების ნაცვლად კერძო პირებს მისი შესრულება იმავე ხარისხით და ნაკლები დანახარჯებით შეუძლიათ. ამ ცნებაში ასევე იგულისხმოებიან საკანონმდებლო და სასამართლო ორგანოები, თუ ისინი ახორციელებენ მმართველობით საქმიანობას. სამაგიეროდ, აღმასრულებელი ორგანოების საქმიანობა ყოველთვის არ წარმოადგენს მმართველობით საქმიანობას. მთავრობა აუცილებლად არ წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ორგანოს, რადგან მას გააჩნია საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება, რაც სცდება ადმინისტრაციულ ფარგლებს. ასეთივე შემთხვევებთან გვაქვს საქმე, თუ ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობა უკავშირდება: დანაშაულის ჩადენის გამო პირის სისხლისსამართლებრივ დევნასა და სისხლის სამართლის საქმის წარმოებას; ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობას; ან სასამართლოს მიერ გამოტანილი და კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულებას.

      ადმინისტრაციული კანონმდებლობის საფუძველზე უნდა იყოს დაფუძნებული მმართველობითი საქმიანობა. ცნების ეს ელემენტი ქმედების ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტად მიჩნევისთვის არსებითი არაა, რადგან უკანონო, ანუ სამართლებრივი საფუძვლის არარსებობის დროს გამოცემული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტიც შესასრულებლად სავალდებულო ძალის მატარებელია, თუ ის განსაზღვრულ ვადებში არ გასაჩივრდება.

      ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი სახეზეა, როდესაც ადმინისტრაციული ორგანოს ღონისძიება მიმართულია პირის ან პირთა შეზღუდული წრისკენ. კონკრეტულია პირთა წრე, თუ გარკვეულია,თუ ვის ეხება ის. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ინდივიდუალურად განსაზღვრული პირებისკენ უნდა იყოს მიმართულ ან შეეხებოდეს ცალკეულ შემთხვევებს. ეს ნიშანი ახასიათებს მას, როგორც ინდივიდუალურ სამართლებრივ აქტს და ემსახურება მის გამიჯვნას ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტისგან, რომელიც ქცევის ზოგად წესს ადგენს. ინდივიდუალური და ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამიჯვნისთვის არსებით მნიშვნელობა აქვს მოწესრიგების ორ სტრუქტურულ ელემენტს: ადრესატთა წრესა და კონკრეტულ შემთხვევას. მოწესრიგების ადრესატთა წრე განისაზღვრება ინდივიდუალურად ან გენერალურად, შემთხვევა კი აღიწერება კონკრეტულად ან აბსტრაქტულად .ინდივიდუალურ და გენერალურ მოწესრიგებას შორის ზღვარი არ განისაზღვრება პირთა რაოდენობაზე, იგი დამოკიდებულია იმაზე, განსაზღვრებადია თუ არა ეს წრე. კონკრეტულია სამართლებრივი აქტი, რომელიც კონკრეტული საქმის ვითარებას ასახავს და თავისი ბუნებით ერთჯერადია. აბსტრაქტული სამართლებრივი აქტი კი საქმის გარემოებებს ზოგადად და მის საფუძველზე ასახავს.

      აწესებს, ცვლის, წყვეტს, ან ადასტურებს – ადმინისტრაციული ორგანოს ქმედება მაშინ შეიძლება მივიჩნიოთ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტად, როდესაც ეს ქმედება ცალმხრივად მკაცრად განსაზღვრულ სამართლებრივი შედეგისკენ (მოწესრიგება) არის მიმართული. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ცნების ეს ელემენტი აღწერს მის ბუნებას, როგორც ღონისძიებას, რომელიც სამართლებრივი მოწესრიგებისკენ არის მიმართული. მოწესრიგების არსი მდგომარეობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემით განხორციელებული ღონისძიება ცალმხრივად და შესასრულებლად სავალდებულო ძალით წარმოშობს უშუალო სამართლებრივ შედეგს. თუ სახეზე პირდაპირი სამართლებრივი შედეგი, მმართველობითი ღონისძიება რეალაქტად იწოდება.

ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კლასიფიკაცია სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით შეიძლება: ა) გამოცემის ფორმის მიხედვით აქტი შეიძლება იყოს წერილობითი ან ზეპირი სახის, რასაც სზაკ-ის 51-ე მუხლი უშვებს. მმართველობით პრაქტიკაში ის დუმილის ან კონკლუდენტური მოქმედების სახითაც შეიძლება შეგვხვდეს. ბ) ურთიერთობის შინაარსის მიხედვით, გვაქვს კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობის დამდგენი ხასიათის, რომელიც აწესებს ცვლის ან წყვეტს კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობას, და პირის უფლების ან საგნის სამართლებრივად მნიშვნელოვანი თვისების დამდგენი აქტი. გ) ადრესატზე ზემოქმედების ხასიათის მიხედვით ასხვავებენ აღმჭურველსა და შემზღუდველ აქტებს. აღმჭურველია ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, რომელიც დაინტერესებულ მხარეს რაიმე უფლებას ან სარგებელს ანიჭებს. მისგან განსხვავებით, შემზღუდველი აქტი ამძიმებს პირის სამართლებრივ მდგომარეობას, რაც შეიძლება კონკრეტული ქმედების აკრძალვით ან კონკრეტული ქმედების განხორციელების ვალდებულებაში გამოიხატოს.

აღნაგობის უფლების ცნება და შინაარსი

სსკ-ის 223-ე მუხლის განმარტებით, აღნაგობის უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, ისარგებლოს სხვისი ნაკვეთით ისე, რომ მას ჰქონდეს ამ ნაკვეთზე ან მის ქვეშ რაიმე ნაგებობის აღმართვის უფლება, ასევე ამ უფლების გასხვისების, მემკვიდრეობით გადაცემის, თხოვების, გაქირავების უფლება. ამ ინსტიტუტის ეტიმოლოგია შედარებით გვიანდელია. ქართულ ლექსიკონებში გვხვდება „აღნაგი“, რომელიც ნაშენისა და აგებულების აზრით გამოიყენება. ტერმინი აღნაგობაც სწორედ რომ აქედან წარმოებულად უნდა მივიჩნიოთ.

რომის სამართალში აღნაგობის უფლების შესატყვისი ინსტიტუტი იყო „superficies“. იგი წარმოადგენდა სამემკვიდრეო და გასხვისებად უფლებას. სახლის აშენება ხდებოდა მიწის ნაკვეთის დამქირავებლის, იგივე სუპერფიციარის მიერ. ნაგებობაზე საკუთრების უფლებას კი იძენდა მისი ნაკვეთის მესაკუთრე. აღნაგობის უფლება ფართოდ ყოფილა გავრცელებული ინგლისში. ამ უფლების საფუძველზე აშენებულა ქალაქები, მათ შორის ლონდონის დიდი ნაწილი. ინგლისში თავდაპირველად საამშენებლო მიწევის გაცემა ხდებოდა 999 წლით, შემდგომ 99 წლით, ბოლოს კი 70-80 წლით.

აღნაგობის უფლება შეზღუდული სანივთო უფლებაა, რომლითაც დატვირთულია მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება. ამგვარად, მიწის ნაკვეთია აღნაგობის უფლების საგანი. დატვირთვის საგანს შეიძლება შეადგენდეს ის ნაკვეთიც, რომელიც არ არის აუცილებელი აღნაგობისათვის, მაგრამ იძლევა ნაკვეთით უკეთ სარგებლობის შესაძლებლობას,ანუ აღნიშნული უფლება ვრცელდება არა მარტო იმ ნაკვეთზე, რომელიც ნაგებობის საამშენებლოდაა გამიზნული, არამედ იმაზც, რომელიც თავისი სამერუნეო დანიშნულებით ემსახურება ამ ნაგებობას ( ბაღ-ბოსტანი, ეზო, გარაჟი). როგორც წესი, აღნაგობის საგანი მთელი ნაკვეთიც რომ იყოს, მეაღნაგეს შეუძლია ისარგებლოს მხოლოდ სამშენებლოდ გამიზნული ტერიტორიით. დანარჩენით სარგებლობის უფლება აქვს მხოლოდ 233-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში.

შეიძლება რამდენიმე მიწის ნაკვეთზე წარმოიშვას საერთო აღნაგობის უფლება. არაა აუცილებელი ეს ნაკვეთები იყოს მომიჯნავე. ასევე შეიძლება ერთი აღნაგობის უფლება დატვირთული იყოს მეორე აღნაგობის უფლებით, როგორც დაქვემდებარებული აღნაგობის უფლებით. თავისი არსებით ეს უკანასკნელი აღნაგობის უფლებ დამოკიდებულია ძირითად აღნაგობის უფლებაზე. როცა გავა ამ უფლების ვადა, შესაბამისად, წყდება დაქვემდებარებული აღნაგობის უფლებაც.

ნაგებობის ჰორიზონტალურად, ცალკეულ სართულებად დანაწილება და შესაბამისად მათზე აღნაგობის უფლების გავრცელება მიუღებელია. მთელი შენობაა აღნაგობის უფლებასთან დაკავშირებული და ამიტომაც, დაუშვებელია შენობის ნაწილი( ვთქვათ ათსართულიანი სახლის რამდენიმე სართული) გახდეს აღნაგობის უფლების საგანი. რაც შეეხება ერთმანეთის მიმყოლ ნაგებობათა ვერტიკალურად დანაწილებას, აქ აღნაგობის უფლება დასაშვებია დამოუკიდებელ და სპეციალური უფლებაუნარიანობის მქონე ნაგებობაზე.

აღნაგობის უფლებაში ვლინდება მისი ორმაგი ბუნება. საქმე იმაშია, რომ მიღებული პრინციპით მიწასთან მყარად დაკავშირებული ნაგებობა წარმოადგენს მიწის ნაკვეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს .აღნაგობის ვითარებაში კი, ეს ნაგებობა იმავდროულად ითვლება აღნაგობის უფლების არსებით შემადგენელ ნაწილად.

აღნაგობის განმავლობაში მიწის მესაკუთრე კვლავაც მესაკუთრედ რჩება და ნაგებობაზე საკუთრება არ ნაწილდება სხვადასხვა შემადგენელ ნაწილებად. აღნაგობისგან განსხვავებით, უზუფრუქტი და პირადი სერვიტუტი მემკვიდრეობით არ გადადის.

მეაღნაგეს მიწის ნაკვეთი სწორედ რომ ნაგებობის საამშენებლოდ ეძლევა. თუ სხვა მიზნით იქნება იგი გამოყენებული, აღნაგობის უფლება გაბათილდება. ნაგებობის ცნებაში იგულისხმება როგორც მიწისზედა, ისე მიწისქვეშა ნაგებობები. აღნაგობის უფლება დასაშვები უნდა იყოს ისეთ ნაკვეთებზეც, რომელზედაც დაუმთავრებელი ან დანგრეული შენობებია. ჩვენს სინამდვილეში მას ფართო გამოყენება ექნება. მეაღნაგე ვალდებულია, ააშენოს ნაგებობა. მეტიც, მეაღნაგეს ნაგებობის ნორმალურ მდგომარეობაში შენახვის ვალდებულებაც კი შეიძლება დაეკისროს. საჭიროა რომ ეს ვალდებულება საჯარო რეესტრში იქნეს შეტანილი.

აღნაგობის უფლება გარკვეული ვადითაა შეზღუდული.მისი მოქმედების ვადა მხარეთა შეთანხმებით დგინდება და არ უნდა აღემატებოდეს 99 წელს. ვადების განსაზღვრის ეს წესი ძნელად თუ აიხნსება რაიმე რაციონალური მოსაზრებებით. უბრალოდ ეშინოდათ მიწის გაცემა საუკუნოდ. ძველ დროში ხომ საუკუნოდ ითვლებოდა ათასწლეული, შემდგომ-ასწლეული. ამიტომაც ერთი წლით ნაკლები ვადით ხდებოდა მიწის გაცემა.

აღნაგობის უფლება, როგორც სანივთო უფლება, საჯარო რეესტრში რეგისტრირდება. იგი საჯარო რეესტრში შეიტანება როგორ პირველი რიგის უფლება სხვა სანივთო უფლებებს შორის . ვთქვათ, მიწის ნაკვეთი უკვე დატვირთულია იპოთეკით ამის შემდეგ მოხდება მისი აღნაგობით დატვირთვა. ეს უკანასკნელი იქნება პირველი რიგის უფლეა და არა იპოთეკა, მიუხედავად იმისა, რომ რეესტრში პირველად იპოთეკის რეგისტრაცია მოხდა.

გასხვისებადობა და მემკვიდრეობადობა აღნაგობის უფლების კონსტიტუციური ნიშნებია. მეაღნაგე თავისუფალია აღნაგობის უფლების განკარგვაში. მას შეუძლია, მესაკუთრის თანხმობის გარეშე ეს უფლება როგორც გაასხვისოს, ისე გაანათხოვროს და გააქირავოს. ასევე, კანონი უშვებს ამ თავისუფლების შეზღუდვის შემთხვევებსაც. კერძოდ, მხარეთა შეთანხმებით შეიძლება დადგინდეს, რომ აღნაგობის უფლების გასხვისება ან გაქირავება მოხდება მხოლოდ მესაკუთრის თანხმობით. მთავარია საამისოდ არსებობდეს მნიშვნელოვანი საფუძველი. თუკი მეაღნაგე არაფრად ჩააგდებს ასეთი თანხმობის მიცემას და გაასხვისებს აღნაგობის უფლებას, ასეთი გასხვისება ჩაითვლება ბათილად.

საკუთრების უფლების დაცვა

საკუთრების უფლების დაცვის აღიარებული სანივთო–სამართლებრივი საშუალებები სავინდიკაციო და ნეგატორული სარჩელებია.

ვინდიკაციას მაშინ მიმართავენ, როდესაც მესაკუთრეს წართმეული აქვს ნივთზე მფლობელობა, როგორც იტყვიან ხოლმე ვინდიკაცია ესაა სხვისი უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვა მესაკუთრის მიერ. ვინდიკაციის ვითარებაში მესაკუთრეს შერჩენილი აქვს მხოლოდ ნივთზე საკუთრების უფლება, რომელიც თავისთავად არამატერიალური უფლებაა და ვის ხელშიც არ უნდა იყოს საკუთრების ობიექტი, მესაკუთრეს ეს უფლება არ წაერთმევა. ვინდიცირების წესი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა გზითაა მესაკუთრის ხელიდან საკუთრების ობიექტი გამოსული. როდესაც მესაკუთრის ნების გარეშე გამოდის ქონება მისი ხელიდან , ვის ხელშიც არ უნდა აღმოჩნდეს ეს ქონება, მისგან ნივთის გამოთხოვა გარდაუვალია. ხოლო როდესაც მესაკუთრის ხელიდან ნივთი გამოდის მისი ნებით, ამ შემთხვევაში, თუ ვთქვათ დამქირავებელი ნივთს გადასცემს სასყიდლით კეთილსინდისიერ მფლობელს, მაშინ კონფლიქტი კეთილსინდისიერი შემძენის სასარგებლოდ გადაწყდება. მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს მხოლოდ ფულადი კონპენსაცია და ამით დაკმაყოფილდეს. იმ შემთხვევაში, თუ დამქირავებელი ნივთს გადასცემს უსასყიდლოდ პირს, მაშინ მესაკუთრეს აქვს უფლება ნივთის გამოთხოვისა. კეთილსინდისიერ შემძენთა უფლებების დაცვა მთლიანად ისეთ გარემოებებზე ხდება დამოკიდებული, რაც მათთვის უცნობია. ამდენად, ფაქტის შემთხვევითობაზეა დამოკიდებული ნივთი დარჩება თუ არა. თუ გვყავს ორი კეთილსინდისიერი შემძენი, რომლებიც ბაზრობაზე ყიდულობენ რაიმე ნივთებს,მას  ვინც ნივთს შემთხვევით მპოვნელისგან ან ქურდისგან იყიდის – ნივთი ჩამოერთმევა, ხოლო რომელიც შემთხვევით მონათხოვრის ან დამქირავებლისგან შეიძენბს – ნივთი დარჩება. აღსანიშნავია, რომ ვინდიკაციის უფლება მანამაა, სანამ ნივთი სახეზეა და არ განადგურებულა.

საკუთრების დაცვის მეორე გავრცელებული საშუალებაა ნეგატორული სარჩელი. აქ ისეთ მდგომარეობა გვაქვს, როდესაც საკუთრების ხელყოფა ან სხვაგვარი ხელშეშლა ხდება ნივთის ამოღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე. ასეთ ვითარებაში მესაკუთრეს შეუძლია ხელშემშლელს მოსთხოვოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედების აღკვეთა. თუ ეს შედეგს ვერ გამოიღებს, მაშინ მან შეიძლება მიმართოს სასამართლოს ხელშეშლის აღსაკვეთად. ამრიგად, როცა საკუთრების უფლება ირღვევა საკუთრების ობიექტის ჩამორთმევის გარეშე, მის აღსაკვეთად გამოიყენება ნეგატორული სარჩელი.

ახლა თქვენ უკვე იცით როგორ ხდება საკუთრების უფლების დაცვა 🙂

ფაქტობრივი და იურიდიული შეცდომები

არსებობს შეცდომის ორი სახე: ფაქტობრივი და სამართლებრივი (იურიდიული) შეცდომა. შეცდომა შეიძლება დავაკავშიროთ დანაშაულის ნებისმიერ ელემენტთან, როგორც ქმედების შემადგენლობასთან ასევე მართლწინააღმდეგობასა და ბრალთან. სისხლის სამართალში არსებობს შეცდომის ორი ფორმა, პირველი წარმოადგენს შეცდომის იმ სახეებს რომლებიც ქმედების შემადგენლობის ეტაპზე განზრახვასთან კავშირში განიხილება, ხოლო მეორე ჯგუფში განიხილება ბრალის ეტაპზე.

პირველ ჯგუფში, ქმედების შემადგენლობის ეტაპზე განიხილება წმინდა ფაქტობრივი ხასიათის გარემოებები, ხოლო მეორე ბრალის ეტაპი მოიცავს ორივე: წმინდა სამართლებრივი ხასიათის შეცდომებსა და შეცდომებს მართლწინააღმდეგობისა და ბრალის გამომრიცხველი ფაქტობრივი გარემოებების არსებობასთან დაკავშირებით (მაგალითად მოჩვენებითი მოგერიება).

პირმა ფაქტობრივი ან სამართლებრივი შეცდომა შეიძლება დაუშვას როგორც მის საზიანოდ ასევე სასარგებლოდაც. ესეიგი მარტივად რომ გავიგოთ, ფაქტობრივი შეცდომა გამორიცხავს განზრახი დანაშაულის ქმედების შემადგენლობას და პასუხისმგებლობა შეიძლება დადგეს მხოლოდ გაუფრთხილებლობისთვის, ხოლო გარკვეული პირობების არსებობისას შეიძლება გამოირიცხოს გაუფრთხილებლობაც.

ფაქტობრივი შეცდომა ნიშნავს იმას რომ მცდარი წარმოდგენა გქონდეს ქმედებისშემადგენლობით გათვალისწინებულ ფაქტობრივ გარემოებებზე (მარტივი ენით რომ ავხსნათ ეს იგივეა: არ იცოდე რომ ჩადიხარ დანაშაულს და არ გქონდეს გაცნობიერებული). მაგრამ ზოგიერთ შემთხვევებში არაა აუცილებელი პირს ჰქონდეს ამა თუ იმ გარემოების იურიდიული მნიშვნელობის შინაარსი. მაგ: მონადირეს ეგონა რომ კლავდა დათვს, მაგრამ შემთხვევით მეორე მონადირე მოკლა. შეცდომა მიზეზობრივი კავშირის განვითარებაში განიხილება შეცდომის ერთ-ერთ სახედ. იგი მდგომარეობს იმაში რომ შედეგი დადგა არა მიზეზობრივი ჯაჭვის განვითარებით, არამედ ამ მიზეზობრივი ჯაჭვში მომხდარი ცვლილებით. მაგრამ თუ ა-მ ბ-ს ესროლა ტყვია, ბ-ს ასცდა, მოხვდა ბენზინის ცისტერნას, რომელიც აფეტქდა და ბ. დაიწვა – ეს მაინც იქნება განზრახი მკვლელობა, რადგან ასეთ შეცდომას ყოველთვის არა აქვს მნიშვენლობა და არ იწვევს ცვლილებას სისხლისამართლებრივ შეფასებაში. მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როგორიცაა “არსებითი გადახრა”, ეს ნიშნავს იმას, რომ მოვლენათა განვითარება რომლის დამნაშავისთვის წინასწარ განჭვრეტა ზოგადი ცხოვრებისეული გამოცდილებიდან შეუძლებელი იყო. ობიექტური შერაცხვა გამოირიცხება ისეთ შემთხვევებში როგორიცაა მაგალითად ერთმა მეორე დანით დაჭრა, მაგრამ სამედიცინო დახმარების მანქანა ავარიაში მოჰყვა და იმით გარდაიცვალა, ამ შემთხვევაში დასადგენია ის გადარჩებოდა თუ არა მანქანა ავარიაში რომ არ მოყოლილიყო. ამის შემდეგ დადგინდება მისი პასუხისმგებლობის საკითხი. შეცდომა სახეზე გვაქვს ასევე იმ შემთხვევაში, როდესაც ვფიქრობთ რომ ერთი რაღაცით მოვკალით, მაგრამ აღმოჩნდება რომ მეორეთი მოგვიკლავს, მაგალითად ა-მ ბ. მოწამლა და ეგონა რომ მოკლა ამის შემდეგ მან სახლს ცეცხლი წაუკიდა, ექსპერტიზამ დაადგინა რომ ბ. ცეცხლის წაკიდების შემდეგ გაიგუდა ჰაერის უკმარისობის გამო. არსებობს ორი თეორია ე.წ განცალკევების და ერთიანი განზრახვის თეორიები, განცალკევების თეორიით ა-ს განზრახვა მეორე დანაშაულებრივი აქტის ჩადენის აღარ არსებობდა რის გამოც ორივე მოქმედება უნდა განვიხილოთ ცალ-ცალკე. ხოლო ერთიანი განზრახვის თეორიით მნიშვნელოვანია ის მომენტ ჰქონდა თუ არა ორივე მოქმედების ჩადენის განზრახვა პირს თავიდანვე, თუ მეორე მოქმედების შესრულება მას შემდეგ გადაწყვიტა, როცა პირველი მოქმედება განახროციელა. ორივე მოქმედების ერთიანი განზრახვით შესრულების დროს პირი პასუხს აგებს დამთავრებული განზრახი მკვლელობისთვის ხოლო არაერთიანი განზრახვით შესრულების შემთხვევაში ცალ-ცალკე, ერთი გაუფრთხილებლობისათვის და მეორე მცდელობისთვის. შეცდომა პიროვნებასა და ობიექტში, ერრორ ინ პერსონა, ეს ნიშნავს იმა,ს რომ პირს უნდოდა მოეკლა ერთი, იცოდა რომ ჰკლავდა და გაცნობიერებული ჰქონდა ეს, მაგრამ მოკლა სხვა, მიუხედავად შეცდომისა მას შეეფარდება განზრახ მკველობა.  “შეცდომა პიროვნებასა და ობიექტში” არის შემდეგ შემთხვევაშიც: პირს 20 000 დოლარს ჰპირდებოდნენ ადამიანის მოკვლისათვის. მიუხედავად იმისა იგი მოკლავს თუ შეეშლება და სხვას ესვრის, მას შეეფარდება განზრახი დამთავრებული მკვლელობა ანგარებით. არ აქვს მნიშვნელობა მიიღო თუ არა მან ის 20 000 დოლარი რომელსაც შეჰპირდნენ. მთავარი არის მოტივი. ერთი ადამიანის სიცოცხლე სამართლებრივი თვალსაზრისით იმავე ღირებულებას წარმოადგენს რასაც მეორე ადამიანის სიცოცხლე, ამიტომ შეცდომა ზეგავლენას ვერ მოახდენს პასუხისმგებლობაზე.

არსებობს ასევე დამამძიმებელი და შემამსუბუქებელი გარემოებები. დამამძიემბელია ორსულის მოკვლა ან ანგარებით მოკვლა ხოლო შემამსუბუქებელი უეცარი ძლიერი სულიერი აღელვება. Aberratio ictus  –  წარმოადგენს შეცდომის იმ შემთხვევას როდესაც პირი გადაწყვეტს ხელყოს მის მიერ ინდივიდუალურად იდენტიფიცირებული სამართლებრივი სიკეთე, მაგრამ ქმედება მიზანს აცდება და სხვის სიცოცხლეს ხელყოფს. ეს არ არის ერორ ინ პერსონას ერთ-ერთი სახე. ამ შემთხვევაში გვაქ ორმაგი კვალიფიკაცია: ერთი განზრახი მკვლელობის მცდელობისთვის, ხოლო მეორე გაუფრთხილებლობით სიცოცხლის მოსპობისთვის. მაგალითად ა-მ ესროლა ბ-ს ტყვია რომელიც შემთხვევით მოხვდა ც-ს. ც-ს მიმართ იქნება გაუფრთხილებლობითი მკვლელობა ხოლო ბ-ს მიმართ მკვლელობის მცდელობა. აქ უნდა გავარჩიოთ კონკრეტიზაციის თეორია, რისი მიხედვითაც უნდა დადგეს პასუხისმგებლობა. არ არის სწორი შეცდომის ამ სახის პიროვნებაში შეცდომასთან(ობიექტში შეცდომასთან) გათანაბრება და პასუხისმგებლობის საკიტხის ე.წ სამართლებრივ სიკეთეთა თანაბარღირებულების თეორიით გადაწყვეტა, რომელიც შეცდომას სისხლისსამართლებრივად ირელევანტურად მიიჩნევს. ასევე არ შეიძლება დაეთანხმო ასეთ შემთხვევაში მიზეზობრივი კავშირის განვითარებაში შეცდომის წესების გამოყენებას.
იურიდიული შეცდომა ნიშნავს იმას, რომ პირმა ჩაიდინა მართლსაწინააღმდეგო ქმედება, მაგრამ მას არ ჰქონდა მართლწინააღმდეგობის შეგნება (ვიწრო გაგებით0,) ანუ დაუშვა აკრძალვაში შეცდომა. მართლწინააღმდეგობის შეგნების არარსებობა გარკვეული პირობების არსებობისას, ბრალის გამომრიცხველა გარემოება შეიძლება იყოს. თუ პირმა არ იცის რომ მისი ქმედება აკრძალულია (მართლსაწინააღმდეგო) ამ შემთხვევასი პირი არ დაისჯება იმ შემთხვევაში თუ ეს ქმედება მისატევებელია. თუ შეცდომა არ არის მისატევებებლი დაისჯება გაუფრთხილებლობისთვის, თუ მის მიერ ჩადენილი ქმედების გაუფრთხილებლად ჩადენა დასჯადია. მაგალითად: ა-მ დაარღვია ბლანკეტურ ნორმაში მოცემული ქცევის წესი, რისთვისაც დაწესებულია სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა, მან თავი იმით იმართლა რომ არ იცოდა ბლანკეტური ნორმის შინაარსი და ამ შემთხვევაში მას ეს მიეტევება. შისხლის სამართალი ბრმად არ აწესებს “კანონის არცოდნა არ ათავისუფლებს პირს პასუხისმგებლობისგან” არამედ სასჯელის დაკისრების დროს მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ბრალად შერაცხვის ერთ-ერთ ძირითად მომენტად მართლწ.-ის შეგნების არსებობის დადგენას მიიჩნევს.

არსებობს პირდაპირი და არა პირდაპირი შეცდომა აკრძალვაში. პირდაპირია როდესაც პირი ფიქრობს რომ არ არსებობს ისეთი ნორმა რომელიც მის ქმედებას კრძალავს. არაპირდაპირია თუ პირმა იცის რომ თავისი ქმედებით ახორციელებს სსკ კერძო ნაწილის ქმედების ამა თუ იმ შემადგენლობას, მაგრამ შეცდომით ფიქრობს რომ ეს ქმედება მართლწინააღმდეგობას გამორიცხავს. ბოროტი განზრახვა ნიშნავს იმას რომ პიროვნებას სწორად აქვს შეგნებული რომ ის არ მოქმედებს მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი ერთ-ერთი გარემოების ვითარებაში. ხოლო მოჩვენებითი მოგერიება ნიშნავს იმას, რომ თუ პირი შეცდომას უშვებს მაგალითად აუცილებელი მოგერიების ვითარებასთან დაკავშირებით და ჰგონია რომ მასზე განხორციელებული თავდასხმა ნამდვილია სინამდვილეში კი ეს ას ეარ არის (მოჩვენებითი მოგერიება). თუ მაგალითად ა-მ მოკლა ვითომ თავდამსხმელი ც. რომელსაც მხოლოდ მისი შეშინება უნდოდა არ იქნება მოჩვენებითი და არც განზრახი მკვლელობა, ასეთი მკვლელობა იქნება გაუფრთხილებელი დანაშაული მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მის ადგილას ანალოგიურ სიტუაციაში სხვებიც ასე მოიქცეოდნენ.

საავტორო უფლებები

უყურებთ სერიალს “ჩემი ცოლის დაქალები”? გაგიკვირდებათ ალბათ, რა შუაშია იურიდიულ ბლოგთან ეს სერიალი. უბრალოდ, ერთ–ერთ სერიაში საინტერესო იურიდიული შეცდომა შევნიშნეთ: ერთ–ერთი პერსონაჟი პოულობს ხელნაწერს. ჩათვლის, რომ მის მეუღლეს ეკუთვნის ეს წიგნი, სიურპრიზის მოწყობის მიზნით, მეუღლის თანხმობის გარეშე, 5 000–იანი ტირაჟით გამოსცემს და პრეზენტაციასაც მოაწყობს.

სინამდვილეში, მსგავსი რაღაც არ და ვერ მოხდება საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ საქართველოს კანონს თუ მივყვებით. მარტივად, კანონში გამოყენებულ ტერმინთა განმარტებანი რომ ჩავიკითხოთ,  გამოცემა – ავტორის საავტორო ან მომიჯნავე უფლებების სხვა მფლობელის, მონაცემთა ბაზის დამამზადებლის თანხმობით ნაწარმოების , ფონოგრამის, ვიდეოგრამის ან მონაცემთა ბაზის ასლების სამოქალაქო ბრუნვაში გაშვება გაყიდვის ან გაქირავების ანდა ნაწარმოების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის ან მონაცემთა ბაზის ასლებზე საკუთრების ან მფლობელობის სხვა ფორმით გადაცემის გზით იმ რაოდენობით, რომელიც აკმაყოფილებს საზოგადოების გონივრულ მოთხოვნებს;

არცერთი გამომცემლობა არ დაეთანხმებოდა წიგნის გამოცემას მისი ავტორის თანხმობის გარეშე.

იცით კი საერთოდ რა არის საავტორო უფლება, რა შემთხვევაში გენიჭებათ, როდის ხართ “ავტორი” კანონის მიხედვით, ან როგორ დაიცვათ თავი ინტერნეტში თქვენი საავტორო უფლებების დარღვევისგან?

„ავტორი“ – ფიზიკური პირი, რომლის ინტელექტუალურშემოქმედებითი საქმიანობის შედეგადაც შეიქმნა ნაწარმოები; ავტორს ნაწარმოების შექმნისას წარმოეშვება საავტორო ქონებრივი და პირადი არაქონებრივი უფლებებიც.

ხშირია შემთხვევა, როცა ბლოგერის მიერ გამოქვეყნებულ პოსტს ავტორი შემდგომ აღმოაჩენს ხოლმე სადმე გამოქვეყნებულს. რომელიმე საიტზე, გაზეთში, ჟურნალში და ა.შ. ეს საავტორო უფლების უხეში დარღვევაა. ავტორს გააჩნია პირადი არაქონებრივი უფლებები. მათ შორის,  ა) აღიარებულ იქნეს ნაწარმოების ავტორად და მოითხოვოს ასეთი აღიარება ნაწარმოების ყოველ ეგზემპლარზე ან/და ნებისმიერი სახით გამოყენებისას, სათანადო წესით, ავტორის სახელის მითითების მოთხოვნის უფლების ჩათვლით (საქართველოს კანონი და მომიჯნავე უფლებების შესახებ, მუხლი 17, ნაწ.1). იგულისხმება, რომ პოსტის ხელახლა გამოქვეყნებისას აუცილებელია მიეთითოს ავტორის სახელი, მისი უფლებების დაცვის მიზნით. ბუნებრივად ჩნდება კითხვა, აუცილებელია თუ არა ავტორის თანხმობა, მისი ნაწარმოების გამოქვეყნებისას: ამის შესახებ კანონი ამბობს,რომ ავტორის თანხმობა ყოველთვის სავალდებლო არაა, როცა მისი ნაწარმოების რეპროდუცირება ხდება.  დაშვებულია მართლზომიერად გამოცემის ან საჯარო გაცნობის გზით საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი ნაწარმოების რეპროდუცირება ფიზიკური პირის მიერ მხოლოდ პირადი სარგებლობისათვის ავტორის ან საავტორო უფლების სხვა მფლობელის თანხმობისა და მისთვის საავტორო ჰონორარის გადახდის გარეშე. თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ გაზეთსა და ჟურნალში დაბეჭდვის შემთხვევაში პირად არაქონებრივთან ერთად ქონებრივიც ილახება, ასეთი შემთხვევა კი ცალკე რეგულირდება.

ასე რომ, სანამ უჯრაში ნაპოვნი სხვისი ნაწარმოების გამოქვეყნებას და თუნდაც, საყვარელი ადამიანისთვის სასიამოვნო სიურპრიზის მოწყობას გადაწყვეტთ, კარგად დაფიქრდით, შემთხვევით კანონი არ დაარღვიოთ 🙂

 

მართლწინააღდეგობის გამომრიცხველი გარემოებები

მართლწინააღდეგობა, მარტივად რომ ავხსნათ, ნიშნავს იმ ნორმების დარღვევას, რომლებიც კანონშია გათვალისწინებული. მართლწინააღდეგობა დანაშაულის ერთ-ერთი ელემენტია და დანაშაული მის გარეშე არ არსებობს. თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა, მაგრამ “დამნაშავის” პასუხისმგებლობა არ დგება, რადგან იგი მოქმდებედა ისეთ გარემოებაში, რომელიც გამორიცხავს მართლწინააღდეგობას. მართლწინააღდეგობის გამომრიცხველი გარემოებებია: აუცილებელი მოგერიება, უკიდურესი აუცილებლობა, დამნაშავის შეპყრობა, მართლზომიერი რისკი და მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი ზეკანონური გარემოებები.  

 აუცილებელი მოგერიება
____________________________

აუცილებელი მოგერიების დროს პირი აზიანებს ხელმყოფს, რომელმაც მართლსაწინააღმდეგო თავდასხმა განახორციელა სამართლებრივი სიკეთის დაზიანების მიზნით. თავდაცვის მიზანია მომგერიებლის ან სხვა პირის სამართლებრივი სიკეთის დაცვა. მომგერიელებელს უფლება აქვს დააზიანოს ხელმყოფი იმის მიუხედავად, შეუძლია თუ არა მას სხვაგვარად აიცილოს ხელყოფა. აუცილებელი მოგერიება ორი სახისაა: აუცილებელი თვითდაცვა და აუცილებელი დახმარება. აუცილებელი მოგერიება შედგება 3 ნიშნისგან: უკიდურესი მდგომარეობა, უკიდურესობით გამოწვეული მოქმედება და თავდაცვის სურვილი.ზოგჯერ არსებობს მეოთხე პირობაც, რომელიც მდგომარეობს სოციალურ–ეთიკურ შეზღუდვაში(მაგ: ბაღში ვაშლის მოპარვა) აუცილებელი მოგერიების პირველი ნიშანია: უკიდურესი მდგომარეობა, რომელიც 3 კომპონენტისგან შედგება: 1)სამართლებრივი სიკეთის ხელყოფა;
2)ხელყოფის იმწუთიერება;
3)ხელყოფის მართლწინააღმდეგობა, რაც გულისხმობს ხელყოფის რეალურ(ობიექტურ) ხასიათს. განვიხილოთ ცალ–ცალკე:

ქმედების ობიექტური შემადგენლობა

ქმედების შემადგენლობის ობიექტური ნიშნები არის არსობრივად აღქმადი საგნები და მოვლენები. ქმედების შემადგენლობის ეს ნიშნები, თავის მხრივ, იყოფა ორ ჯგუფად : ქმედების შემადგენლობის დესკრიფციულ  და ნორმატიულ ნიშნებად. ქმედების შემადგენლობის განხორციელების აუცილებელი პირობაა ქმედების ჩადენა. სისხლის სამართლის კანონით დაცული სამართლებრივი სიკეთე არის ორი სახის: ინდივიდუალური სამართლებრივი სიკეთე (სიცოცხლე, ჯანმრთელობა და ა.შ) და საყოველთაო სამართლებრივი სიკეთე (საზოგადეობრივი უშიშროება და წესრიგი და ა.შ.) ქმედება შეიძლება გამოიხატოს მოქმედებაში ან უმოქმედობაში. არსებობს ორი სახის უმოქმედობა: წმინდა უმოქმედობა და შერეული უმოქმედობა. წმინდა უმოქმმედობის მაგ: განსაცდელში მიტოვება. შერეული უმოქმედობის მაგ: მეხანძრის მიერ პირის შურიძიების მოტივით ცეცხლმოკიდებუილ სახლში დატოვება, რა დროსაც მსხვერპლის სიკვდილი დადგა. დასჯადია როგორც განზრახი, ასევე გაუფრთხილებლობითი უმოქმედობა. შედეგიან დანაშაულებში აუცილებელია დანაშაულებრივი შედეგის დადგომა. თუ ასეთი შედეგი არ დადგა, განზრახვის არსებობის შემთხვევაში შეიძლება საუბარი მხოლოდ დანაშაულის მცდელობაზე. სისხლისსამართლებრივი განსჯის საგანია არა უბრალოდ ადამიანის აზრი, სურვილი, ხასიათი ან ცხოვრების წესი, არამედ კონკრეტული ქმედება, რომელიც ზიანის მიყენების ან საფრთხის შექმნისაკენ არის მიმართული. სისხლის სამართლის თეორიაში არსებობს მოქმედებები სხვადასხვა თეორიები, რომელთაგან განსაკუთრებით უნდა გამოიყოს:

ა) მოქმედების კაუზალური თეორია–  მოქმედებას განმარტავს  როგორც ნების გამოვლენის არსებობას, რომელიც წარმოადგენს ადამიანის სხეულის მოძრაობას. კაუზალური თეორიის კრიტიკა ძირითადად შეეხებოდა ორ უწყვეტ პრობლემას: 1) უმოქმედობის ობიექტური შერაცხვა არ იყო შესაძლებელი; 2) უყურადღებოდ დარჩა ადამიანური მოქმედების ყოველგვარი მიზანმიმართულება;
ბ) მოქმედების ფინალური თეორია – ველცელი მოქმედების ცნებას ახასიათებს, როგორც ფინალურ მოვლენას: „ადამიანური ქმედება არის მიზანმიმართული საქმიანობის განხორციელება“. მასში ადამიანის მოქმედების სოციალური არსი არის ყურადღების ცენტრში, რომელსაც სისხლისსამართლებრივი მნიშვნელობა აქვს. გ) მოქმედების სოციალური თეორიით – დასაბუთებულია როგორც უმოქმედობით ჩადენილი, ასევე გაუფრხილებლობითი დანაშაულის არსი. გაუფრთხილებლობის დროს მოქმედების არსი მდგომარეობს სოციალური ნორმის დარღვევაში, რომელიც შეიძლება შეფასდეს, როგორც დანაშაული, თუ ის იწვევს სოციალურად რელევანტურ ცვლილებას გარესამყაროში. შედეგი – მოქმედებისაგან განსხვავებით, შედეგი არის ქმედების შემადგენლობის ფაკულტატური ელემენტი მოქმედებით ჩადენილი განზრახი დანაშაულებისათვის მისი დადგენა არ არის საჭირო ე.წ. შედეგგარეშე ანუ ფორმალური შემადგენლობებისათვის (მაგ: ცრუ ჩვენების მიცემა)

                            მიზეზობრივი კავშირი

მიზეზობრივი კავშირის დადგენა გვჭირდება მხოლოდ შედეგიან დანაშაულებში ან კონკრეტული საფრთხის შემქმნელ დელიქტებში, როგორც განზრახვის, ისე გაუფრთხილებლობის დროს. ზოგჯერ მიზეზობრივი კავშირი  შედეგთან უდავოა, თუმცა არის ისეთი შემთხვევები, როდესაც შერაცხვის ეს მარტივი კლასიკური სქემა არ არის გამოსადეგი,რის გამოც შედეგი ობიექტური შერაცხვის დროს ხდება სხვადასხვა ნორმატიული ასპექტების გათვალისწინება. მაგ: დაზარალებულის მიერ თვითსაფრთხის შექმნა.მიზეზობრივი კავშირი წარმოადგენს ობიექტური შერაცხვის აუცილებელ წინაპირობას. მიზეზობრივი კავშირის თეორიებით მოქმედებით ჩადენილ განზრახ დანაშაულებში დგინდება მიზეზობრივი კავშირი მოქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის, ხოლო გაუფრთხილებლობით ჩადენილ დელიქტებში – წინდახედულობის ნორმით დადგენილ მოვალეობათა დარღვევის კავშირი დამდგარ შედეგთან.

ეკვივალენტური (პირობათა) თეორია –ამ თეორიის მიხედვით, ნებისმიერი პირობა მიზეზობრივ კავშირშია შედეგთან და შედეგისათვის თანაბარმნიშვნელოვანს(ექვივალენტურს) წარმოადგენს, თუკი დადგინდება, რომ ამ პირობის გარეშე შედეგი თავისი კონკრეტული ფორმით არ დადგებოდა. ნებისმიერი პირობა თანაბარმნიშვნელოვანია. ამ თეორიის შედეგად მიზეზობრიობის წრე ძალზე ფართოვდება.

მიზეზობრივი კავშირის დადგენის შემდეგ შედეგის შერაცხვა უნდა მოხდეს სამ ეტაპად: 1)ქმედების ობიექტური შემადგენლობის ეტაპზე შედეგის ობიექტური შერაცხვა.
2)ქმედების სუბიექტური შემადგენლობის ეტაპზე (განზრახი) შედეგის სუბიექტური შერაცხვა(გაუფრთხილებელ დანაშაულს არა აქვს სუბიექტური შემადგენლობა).
3)ბრალის ეტაპზე შედეგის ინდივიდუალური შერაცხვა.
ადეკვატურობის თეორია – მიზეზობრივი კავშირის დადგენისათვის მნიშვნელოვანია, დადგინდეს ის მომენტი, რომ ამა თუ იმ ქმედების ჩადენის დროს დამდგარი შედეგის გამოწვევა გარკვეულწილად სავარაუდებელი იყო თუ არა.
რელევანტურობის თეორია –დამდგარი შედეგის ობიექტური შერაცხვის შესაძლებლობის უარყოფას ცდილობს მიზეზობრიობის ეტაპზე. იგი ეკვივალენტურობის (პირობათა) თეორიას იმეორებს და  მას უმატებს კიდევ ერთ პირობას, რომ ქმედება სისხლისსამართლებრივი კრიტერიუმნებით აგრეთვე რელევანტური უნდა იყოს, რომ მოხდეს მისი ობიექტურად შერაცხვა. ამ თეორიის მიხედვით ყოველი პირობა, რომელმაც გამოიწვია შედეგი,არ წარმოადგენს სისხლისსამართლებრივად რელევანტურს, რადგან ობიექტური შერაცხვა, გარდა შედეგის გამოწვევისა, სხვა კრიტერიუმებსაც ეფუძნება. რა დროსაც მხედველობაში მიიღება როგორც ნორმის დაცვის მიზანი ასევე ცალკეული შემადგენლობების თავისებურებანი.

ალტერნატიული, ანუ ორმაგი მიზეზობრიობა ალტერნატიული მიზეზობრიობა სახეზეა იმ შემთხვევაში, როცა შედეგი გამოიწვია ორმა ან მეტმა ქმედებამ (პირობამ), მაშინ, როდესაც თითოეული ამ პირობათაგანი სავსებით საკმარისი იყო შედეგის დადგომისათვის.  ალტერნატიული მიზეზობრიობა განსხვავდება იმ შემთხვევებისაგან, როცა უტყუარად ვერ დგინდება, ორი ან მეტი პირობიდან უშუალოდ თუ რომელმა გამოიწვია სასიკვდილო შედეგი.  ასეთ შემთხვევაში, ყველა ეჭვის ბრალდებულის სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს.  ალტერნატიული მიზეზობრიობა გვაქვს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა უტყუარად დადგინდება, რომ ორიან მეტი ქმედებიდან თითოეული მათგანი ცალკე აღებული სავსებით საკმარისი პირობა იქნებოდა შედეგისათვის. კუმულაციური მიზეზობრიობა

კუმულაციური მიზეზობრიობა არსებობს იმ შემთხვევაში, როცა შედეგი გამოიწვია ორმა (ან მეტმა) ერთმანეთისგან დამოუკიდებელმა ქმედებამ,  მაგრამ თითოეული ქმედების ჩამდენი პირის წარმოდგენით მის მიერ შესრულებული ქმედება სავსებით საკმარისი იყო შედეგის დასადგომად. ამასთან, მათ არ იცოდნენ ერთმანეთის მოქმედებისა და განზრახვის შესახებ.  მართალია ამ დროს მიზეზობრივი კავშირი არსებობს, მაგრამ ვინაიდან შედეგი მხოლოდ ერთობლივი ქმედების შედეგად დგება ერთიანი განზრახვის გარეშე, პირს არ შეიძლება ობიექტურად შეერაცხოს შედეგი, რომლის ავტორიც იგი ვერ იქნებოდა, თუ არა მეორე პირს მოქმედება. კუმულაციური მიზეზობრიობა არის ის შემთხვევა, როცა ობიექტური შერაცხვის თეორია გამოიყენება, რათა, მიზეზობრივი კავშირის არსებობის მიუხედავად, ქმედების ობიექტური შემადგენლობის ეტაპზევე დამთავრებული დანაშაულისათვის დასჯადობა იქნეს უარყოფილი.
ჰიპოთეტური მიზეზობრიობა არსებობს იმ შემთხვევაში, როცა ქმედებამ გამოიწვია (დააჩქარა) შედეგი, რომელიც მოგვიანებით სხვა მიზეზით, რომელიც მესამე პირის მიერ არ იყო შექმნილი, მაინც დადგებოდა. ჰიპოთეტური მიზეზობრიობის დროს შედეგი ყოველთვის ობიექტურად შეერაცხება იმ პირს, ვინც თავისი მოქმედებით შედეგის დადგომა გამოიწვია (დააჩქარა). სწორედ ამიტომ არის, რომ ე.წ. აქტიური ევთანაზიის შემთხვევები ( მკვლელობა მსხვერპლის თხოვნით), როცა მომაკვდავი მსხვერპლის სიცოცხლის მოსპობა ხდება მისი დაჟინებული თხოვნითა და ნამდვილი ნების შესაბამისად. ე.წ. „რეგრესის აკრძალვის“ თეორიასთან დაკავშირებით ლიტერატურაში ცალკე გამოყოფილი ე.წ. „გაწყვეტილი მიზეზობრიობა“ იმით განსხვავდება ჰიპოთეტური მიზეზობრიობისაგან,  რომ ჩადენილი ქმედებაც აუცილებლად გამოიწვევდა შედეგს, მაგრამ შედეგის დადგომამდე ჩადენილ იქნა სხვა ახალი მოქმედება, რომელმაც შედეგი მანამდე უშუალოდ გამოიწვია. ასეთ შემთხვევაში არ არსებობს პირველი მოქმედების მიზეზობრივი კავშრი შედეგთან, რადგან იგი გაწყდა. თ-მ მოწამლა ლ. სანამ ეს უკანასკნელი მოკვდებოდა, ლ-ს თავს დაესხა შეიარაღებული ბ, რომელმაც მოკლა პისტოლეტით. შედეგი (სიკვდილი) დადგებოდა იმისდა მიუხედავად, თ. მოწამლავდა თუ არა მანამდე ლ-ს. ესე იგი ბ-ს მოქმედების შედეგი არ იყო დამოკიდებული თ-ს ქმედებაზე. ამიტომ თ-ს მოქმედება არ არის მიზეზობრივ კავშირში შედეგთან და პასუხს აგებს მცდელობისათვის, ხოლო ბ. – დამთავრებული დანაშაულისათვის.  ასევე ცალკე გამოიყოფა მიზეზობრიობის შემთხვევათა ისეთი ჯგუფი, რომელსაც პირობითად „გამსწრები მიზეზობრიობა“ ეწოდება. ამ შემთხვევაშიც, მართალია, უშუალო შედეგი ახალმა მოქმედებამ გამოიწვია, მაგრამ თავდაპირველი მოქმედების გარეშე ეს შედეგი არ დადგებოდა, ე.ი. პირველი მოქმედებაც მიზეზობრივ კავშირშია შედეგთან, რის გამოც შედეგი ობიექტურად მასაც შეერაცხება და არა მარტო იმას, ვინც ასეთი შედეგი უშუალოდ გამოიწვია.
შედეგის ობიექტური შერაცხვის შემთხვევაში, ქმედების სუბიექტური შემადგენლობის ეტაპზე შეიძლება დამატებით შემოწმდეს ხომ არ ჰქონდა ადგილი მიზეზობრივი კავშირის განვითარებაში არსებით გადახრას, რომელმაც, შედეგის ობიექტური შერაცხვის მიუხედავად, განზრახვის გამორიცხვა შეიძლება გამოიწვიოს.

                         ობიექტური შერაცხვა

ობიექტური შერაცხვის კატეგორია წარმოადგენს ქმედების ობიექტური შემადგენლობის ნაწილს. თუ მიზეზობრივი კავშირი ან ობიექტური შერაცხვა არ გვაქვს, არ არის შესრულებული ქმედების ობიექტური შემადგენლობა. მიზეზობრივი კავშირის არსებობის მიუხედავად, ზოგჯერ შეიძლება პირს შედეგი ობიექტურად არ შეერაცხოს, ხოლო ობიექტური შერაცხვის კატეგორიაზე მხოლოდ კაუზალობის დადგენის შემდეგ ვსაუბრობთ. მიზეზობრივი კავშირისა და ობიექტური შერაცხვის არარსებობის შემთხვევაში განზრახი შედეგიანი დელიქტებისათვის, როგორც მოქმედების, ასევე უმოქმედობის დროს უნდა შემოწმდეს, ხომ არ არის ჩადენილი ამ დანაშაულის მცდელობა ან (მძიმე, განსაკუთრებით მძიმე ან ზოგიერთი ნაკლებად მძიმე დანაშაულის შემთხვევაში) მომზადება. ასეთ შემთხვევაში, განზრახი დანაშაულის შედეგგარეშე (ფორმალური) შემადგენლობის დროს შეიძლება ჩადენილი იყოს დამთავრებული დანაშაული. მიზეზობრივი კავშირის განვითარების ჯაჭვიდან გადახრა ხშირ შემთხვევაში სისხლისსამართლებრივად ირელევანტურია. პირი პასუხს აგებს დამდგარი შედეგის მიხედვით. მაგ: ა-მ გადააგდო ბ მაღალი ხიდიდან ღრმა მდინარეში, რათა იგი წყალშიდაიხარჯოს. ბ-მ ცურვა არ იცის,რის გამოციგი დაიხრჩობოა, მაგრამ სანამეს მოხდებოდა, მან თავი დაარტყა რკინაბეტონს, რის შედეგადაც მოკვდა. ა-ს მიუხედავად მიზეზობრივი კავშირის სხვაგვარი განვითარებისა, ვიდრე ეს მას წარმოედგინა, შედეგი ობიექტურად შეერაცხება, რის გამოც,მან პასუხი უნდა აგოს დამთავრებული მკვლელობისათვის. სხვაგვარად უნდა გადაწყდეს საკითხი მიზეზობრივი კავშირის განვითარების ჯაჭვიდან არსებითი გადახრის დროს. მაგ: ა-მ ბ-ს, მოკვლის განზრახვით, ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებით, მიაყენა ჯანმრთელობის დაზიანება, რომელიც არ იყო სასიკვდილო. საავადმყოფოში გადაყვანის დროს გზაში ავტოავარიის შედეგად იგი დაიღუპა. შეერაცხება თუ არა ა-ს დამდგარი შედეგი ობიექტურად, თუ მიზეზობრივი კავშირის ატიპიური განვითარება ასეთ შერაცხვას გამორიცხავს? ამ შემთხვევაში იიკვეთება ორი მომენტი: ატიპიური მიზეზობრიობა და ნორმის დაცვის მიზნიდან გადახრა (სიცოცხლის უფლების დაცვა, ანუ ადამიანის მოკვლის აკრძალვა), რაც საბოლოო ჯამში, მიზეზობრივი კავშირის არსებობის მიუხედავად, შედეგის ობიექტურ შერაცხვას გამორიცხავს. მაგ: ა-მ და ბ-მ ერთერთ სოფელში მ-სგან იყიდეს არაყი, რომელიც საღამოს ზედმეტი ოდენობით მიიღეს. აღნიშნულმა გამოიწვია ა-ს ალკოჰოლური მოწამვლა, რის გამოც იგი გარდაიცვალა. ამ შემთხვევაშიც, მ-ს მოქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის მიზეზობრივი კავშირი არსებობს, მაგრამ მას შედეგი ობიექტურად არ შეერაცხება,რადგან ა-მ თავისი მოქმედებით თვითონ ჩაიყენა თავი საფრთხის მდგომარეობაში (თვითსაფრთხის მდგომარეობით გამოწვეული შედეგი).

დღეს გაბატონებულია ობიექტური შერაცხვის ორკვალიანი სისტემა ქმედების ობიექტური შემადგენლობის ფარგლებში, რასაც ასევე მხარს უჭერს წარმოდგენილი მიმოხილვა

იპოთეკის რეგისტრაცია

იპოთეკა უძრავ ნივთზე არსებული სანივთ უფლებაა. გირავნობისგან განსხვავებით, იპოთეკა წარმოიშობა საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის შედეგად: მესაკუთრისა და იპოთეკარის მიერ სანოტარო წესით დამოწმებული საბუთების წარდგენით ხდება რეგისტრაცია. საბუთებში აღინიშნება ნივთის მესაკუთრის, იპოთეკარის ვინაობა. ასევე სავარაუდო მოვალე მესამე პირი, უზრუნველყოფილი მოთხოვნის სიდიდე(ანუ არა იპოთეკით დატვირთული ნივთის ფასი, არამედ ნაკისრი ვალდებულების ღირებულება), სარგებელი და შესრულების ვადა.

ნოტარიუსი ამოწმებს ამ საბუთებს და შემდეგ ხდება რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში, სპეციალურ ფურცელში.

არსებობს საგარანტიო და ჩვეულებრივი იპოთეკა. განვიხილოთ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე:

საგარანტიო იპოთეკა, როგორც წესი მიზნად ისახავს მოკლევადიანი სესხების უზრუნველყოფას და მოვალის იძულებას, რომ მან დროულად დააბრუნოს სესხი. მიუხედავად იმისა, იპოთეკა სწორად არის თუ არა რეგისტრირებული, იპოთეკარს ყოველთვის აქვს უფლება დაიკმაყოფილოს თავისი მოთხოვნა.

რაც შეეხება ჩვეულებრივ იპოთეკას, იპოთეკარის უფლებები საჯარო რეესტრის მონაცემებზეა დამოკიდებული და აუცილებელია სწორად იყოს რეგისტრირებული იპოთეკა, რომ მან დაიკმაყოფილოს თავისი მოთხოვნა.

ანუ, მთავარი განმასხვავებელი საგარანტიო და ჩვეულებრივ იპოთეკებს შორის არის ის, ჩვეულებრივი იპოთეკისგან განსხვავებით მნიშვნელობა ენიჭება მოთხვნის არსებობას და მის ნამდვილობას და არა რეგისტრაციას საჯარო რეესტრში.
ამასთანავე, საგარანტიო იპოთეკისას საჯარო რეესტრში ზუსტად უნდა აღინიშნოს , რომ მოცემული იპოთეკა არის საგარანტიო. წინააღმდეგ შემთხვევაში იპოთეკა არ მიიჩნევა საგარანტიო იპოთეკად, თუმცა ეს უკანასკნელი იშვიათად გამოიყენება.

უძრავი ნივთი შეიძლება რამდენჯერმე დაიტვირთოს იპოთეკით. რიგითობას განსაზღვრავს იპოთეკით დატვირთვის დრო.